-
Ðийгмийн даатгалын тогтолцоо, хуулийн өөрчлөлттÑй холбоотой аÑуудлаар Ðийгмийн даатгалын ерөнхий газрын дарга Д.Зоригттой Ñрилцлаа.
-Ðийгмийн даатгалын өнөөгийн байдал, хамрах хүрÑÑ Ð±Ð¾Ð»Ð¾Ð½ орлого зарлагын гүйцÑтгÑлийн талаар Ñрилцлагаа Ñхлүүлье.
-ӨнгөрÑөн онд нийгмийн даатгалд 45.5 мÑнган ажил олгогч хамрагдан, 907.7 мÑнган хүн албан журмын даатгалд, 197 мÑнган иргÑн Ñайн дурын даатгалд даатгуулж, жилд 1.5 их наÑд төгрөгийн орлого бүрдүүлÑÑн. ÐÐ½Ñ Ð½ÑŒ Монгол УлÑын нÑгдÑÑн Ñ‚Ó©Ñвийн 14.7 хувийг ÑзÑлж байгаа юм. ÐргÑÑд нийгмийн даатгалын ÑÐ°Ð½Ð³Ð°Ð°Ñ 637.2 мÑнган даатгуулагчийн Ñ‚ÑтгÑвÑÑ€, Ñ‚ÑтгÑмж, төлбөр, зардалд 1.8 их наÑд төгрөг зарцуулÑан. Харин 2019 оны Ñхний 10 Ñарын байдлаар 46.9 мÑнган ажил олгогч, 1.1 ÑÐ°Ñ Ð´Ð°Ð°Ñ‚Ð³ÑƒÑƒÐ»Ð°Ð³Ñ‡Ð¸Ð¹Ð³ хамруулж, 1.5 их наÑд төгрөгийн орлого бүрдүүлÑÑн бол зарлагын ÑанхүүжилтÑд 1.7 их наÑд төгрөг зарцуулж, 618.9 мÑнган хүнд Ñ‚ÑтгÑвÑÑ€, Ñ‚ÑтгÑмж, төлбөр, зардал олгоÑон байна.
-Сайн дурын даатгалд хамрагдаж буй иргÑдийн тоо Ñмар байгаа бол?
-Ðийгмийн даатгал нь албан журмын болон Ñайн дурын гÑÑÑн хоёр Ñ…ÑлбÑртÑй. Ямар нÑг ажил олгогчтой гÑÑ€ÑÑ Ð±Ð°Ð¹Ð³ÑƒÑƒÐ»Ñны үндÑÑн дÑÑÑ€ ажил хөдөлмөр ÑрхÑлдÑггүй иргÑд, тухайлбал, малчид, хувиараа хөдөлмөр ÑрхлÑгчид, тодорхой хөдөлмөр ÑрхÑлдÑггүй иргÑд, оюутан, Ð·Ð°Ð»ÑƒÑƒÑ Ð½Ð¸Ð¹Ð³Ð¼Ð¸Ð¹Ð½ даатгалд Ñайн дураараа хамрагдаж, шимтгÑлÑÑ Ñ‚Ó©Ð»Ó©Ñ… Ñрх нÑÑлттÑй. ÐÐ½Ñ Ð¾Ð½Ñ‹ Ñхний 10 Ñарын байдлаар 178.1 мÑнган хүн Ñайн дурын даатгалд хамрагдаад байна. Ðийгмийн даатгалд Ñайн дураараа даатгуулÑнаар албан журмын даатгуулагчийн нÑгÑн адил нийгмийн ÑÑ€ÑдÑлд өртөх үедÑÑ Ñ…ÑƒÑƒÐ»Ð¸Ð°Ñ€ тогтооÑон болзол, нөхцөлийн дагуу Ñ‚ÑтгÑвÑÑ€, Ñ‚ÑтгÑмж авах ÑрхтÑй болдог.
-Ðжилгүйдлийн даатгалд улÑын Ñ‚Ó©ÑÐ²Ó©Ó©Ñ Ð¶Ð¸Ð»Ð´ Ñ…ÑчнÑÑн төгрөг зарцуулдаг вÑ. Ðөхөн олговор олгох нь улÑын Ñ‚Ó©Ñөвт ихÑÑÑ…Ñн хүндрÑл учруулдаг гÑдÑг. ХХҮЕГ-Ñ‚Ñй харилцан зөвлөж, иргÑнÑÑ Ð°Ð¶Ð¸Ð»Ð´ оруулах талаар Ñрилцдаг уу?
-Ðжилгүйдлийн даатгалын Ñанд улÑын Ñ‚Ó©ÑÐ²Ó©Ó©Ñ Ñмар нÑг нÑмÑлт Ñанхүүжилт олгодоггүй, ÑÐ½Ñ Ñан орлогоороо зарлагаа бүрÑн нөхөж, чөлөөт үлдÑгдÑлтÑй байдаг. Оны Ñхний 10 Ñарын байдлаар 19.2 мÑнган хүний Ñ‚ÑтгÑмжид 34.6 Ñ‚Ñрбум төгрөг зарцуулаад байна. Ðжилгүйдлийн Ñ‚ÑтгÑмжийг олгохдоо харьÑа орон нутгийнхаа Хөдөлмөр, халамжийн Ñ…ÑлтÑÑÑ‚ ажилгүй болÑон тухайгаа бүртгүүлÑÑн байхыг шаарддаг.
-Жилд Ñ…ÑчнÑÑн хүн үйлдвÑрлÑлийн оÑол, мÑргÑжлÑÑÑ ÑˆÐ°Ð»Ñ‚Ð³Ð°Ð°Ð»Ð°Ñ… өвчин (ҮОМШӨ)-ий даатгалд хамрагддаг бол. ҮйлдвÑрчний ÑвлÑлийн Ñ…Ð¾Ð»Ð±Ð¾Ð¾Ð½Ð¾Ð¾Ñ Ð¼ÑдÑÑлÑхдÑÑ Ñ‚ÑдгÑÑÑ€ хүний Ñрх ихÑÑÑ…Ñн зөрчигддөг, даатгалын мөнгөө авч чаддаггүй гÑÑ… юм.
-ҮүнтÑй Ñанал нийлÑхгүй байна. ҮйлдвÑрлÑлийн оÑлын ÑƒÐ»Ð¼Ð°Ð°Ñ Ñ‚ÑтгÑвÑÑ€, Ñ‚ÑтгÑмж тогтооход шимтгÑл төлж ажиллаÑан хугацааг харгалздаггүй, мөн өндөр хувь Ñ…ÑмжÑÑгÑÑÑ€ тогтоогддог онцлогтой. ҮОМШӨ-ий ÑƒÐ»Ð¼Ð°Ð°Ñ Ñүүлийн таван жилийн дунджаар авч үзвÑл, жилд шинÑÑÑ€ 102 хүн тахир дутуугийн Ñ‚ÑтгÑвÑÑ€, 35 хүний гÑÑ€ бүлийн хөдөлмөрийн чадваргүй гишүүн Ñ‚ÑжÑÑгчÑÑ Ð°Ð»Ð´Ñаны Ñ‚ÑтгÑвÑÑ€, 1001 хүн хөдөлмөрийн чадвараа түр алдÑаны Ñ‚ÑтгÑмж тогтоолгон, авÑан байна. ӨнгөрÑөн оны байдлаар 4118 мÑнган хүний тахир дутуугийн Ñ‚ÑтгÑвÑрт 23.9 Ñ‚Ñрбум, 533 хүний Ñ‚ÑжÑÑгчÑÑ Ð°Ð»Ð´Ñаны Ñ‚ÑтгÑвÑрт 2.6 Ñ‚Ñрбум, 1066 хүний хөдөлмөрийн чадвар түр алдÑаны Ñ‚ÑтгÑмжид 0.7 Ñ‚Ñрбум, 17 хүний хөдөлмөрийн чадвар нөхөн ÑÑргÑÑÑ… төлбөрт 17.4 ÑаÑ, 3451 хүний рашаан Ñувиллын төлбөр, ирж, очих унааны зардалд нийт нÑг Ñ‚Ñрбум төгрөг зарцуулÑан байна. ÐÑуудал юунд байна Ð²Ñ Ð³ÑÑ…ÑÑÑ€, ажил олгогч нар үйлдвÑрлÑлийн оÑлыг Ñудлан тогтоох, мÑдÑÑлÑÑ… үүрÑгтÑй. ҮүнÑÑÑ Ð·Ð°Ð¹Ð»ÑхийдÑг гÑÑ… мÑдÑÑлÑл бий. Харин үйлдвÑрлÑлийн оÑлын акт тогтоолгоÑон даатгуулагчид ÑÐ½Ñ ÑÐ°Ð½Ð³Ð°Ð°Ñ Ñ‚ÑтгÑвÑÑ€, Ñ‚ÑтгÑмж олгох ажил Ñмар ч Ñаадгүй.
-ТÑтгÑмжийн даатгалд Ñ…ÑчнÑÑн төгрөг зарцуулж байгаа вÑ? Зарим тохиолдолд мÑдÑÑлÑлгүйгÑÑÑÑÑ Ð±Ð¾Ð»Ð¶ хохирдог юм билÑÑ.
-ТÑтгÑмжийн даатгалын ÑÐ°Ð½Ð³Ð°Ð°Ñ Ð´Ð°Ð°Ñ‚Ð³ÑƒÑƒÐ»Ð°Ð³Ñ‡ хөдөлмөрийн чадвараа түр алдÑаны, жирÑмÑний болон амаржÑаны, оршуулгын гÑÑÑн гурван төрлийн богино хугацаатай Ñ‚ÑтгÑмж авах боломжтой. Даатгуулагч гурван Ñар ба түүнÑÑÑ Ð´ÑÑш хугацаанд Ñ‚ÑтгÑмжийн даатгалд даатгуулÑан бол хөдөлмөрийн чадвар түр алдÑаны Ñ‚ÑтгÑмж, 12 ÑÐ°Ñ€Ð°Ð°Ñ Ð´Ð¾Ð¾ÑˆÐ³Ò¯Ð¹ хугацаанд, үүнÑÑÑ Ñүүлийн зургаан Ñард нь шимтгÑл төлÑөн бол жирÑмÑний болон амаржÑаны Ñ‚ÑтгÑмж авах ÑрхтÑй. ÐÐ°Ñ Ð±Ð°Ñ€Ñан даатгуулагч нийтдÑÑ 36 ÑÐ°Ñ€Ð°Ð°Ñ Ð´Ð¾Ð¾ÑˆÐ³Ò¯Ð¹ хугацаанд Ñ‚ÑтгÑмжийн даатгалын шимтгÑл төлÑөн бол түүний ар гÑрт нь оршуулгын Ñ‚ÑтгÑмж олгодог. Ðийгмийн даатгалын Ñангийн 2019 оны Ñ‚Ó©Ñвийн тухай хуулиар Ñ‚ÑтгÑмжийн даатгалын Ñангийн зарлагын Ñ‚Ó©Ñвийг 114.2 Ñ‚Ñрбум.төгрөгөөр баталÑан. Оны Ñхний 10 Ñарын байдлаар 176.3 мÑнган даатгуулагчид 102.4 Ñ‚Ñрбум төгрөгийн Ñ‚ÑтгÑмж олгоÑон байна.
-Ðийгмийн даатгалын тогтолцоо Ñайн, муу гÑÑ… шүүмжлÑл их гарах юм. Ðийгмийн даатгалын хууль Ñрх зүйн орчин Монголд бÑÑ…ÑжÑÑн Ò¯Ò¯. Бид ирÑÑдүйдÑÑ Ñанаа зовохгүй байх нөхцөл бүрдÑÑн болов уу?
-УИХ-Ð°Ð°Ñ 1994 онд Ðийгмийн даатгалын багц хуулийг батлан, 1995 Ð¾Ð½Ð¾Ð¾Ñ ÐœÐ¾Ð½Ð³Ð¾Ð» Ð£Ð»Ñ Ð½Ð¸Ð¹Ð³Ð¼Ð¸Ð¹Ð½ даатгалын ÑˆÐ¸Ð½Ñ Ñ‚Ð¾Ð³Ñ‚Ð¾Ð»Ñ†Ð¾Ð¾Ð½Ð´ шилжÑÑн. 1995 Ð¾Ð½Ð¾Ð¾Ñ Ñ…ÑÑ€Ñгжиж байгаа нийгмийн даатгалын багц хуульд 40 орчим удаа нÑмÑлт, өөрчлөлт оруулÑан ч шинÑчилÑÑн найруулга хийгÑÑгүй. ÐÐ½Ñ Ð½ÑŒ нÑг Ñ‚Ð°Ð»Ð°Ð°Ñ Ð¼Ð°Ð½Ð°Ð¹ улÑын нийгмийн даатгалын тогтолцооны Ñрх зүйн орчин харьцангуй тогтвортой, үндÑÑ Ñуурь нь боломжийн гÑдгийг харуулж байна. Олон улÑын зарим зөвлөх “Монгол УлÑын нийгмийн даатгалын тогтолцоонд Ñайн туршлага бий” гÑж онцолдог. Ðөгөө Ñ‚Ð°Ð»Ð°Ð°Ñ Ð½Ð¸Ð¹Ð³Ñм, Ñдийн заÑгийн хөгжил, хүн ам зүйн өөрчлөлт, нийгмийн даатгалын үйлчилгÑÑний хамрах хүрÑÑ Ó©Ñ€Ð³Ó©Ð¶Ð¸Ð¶ байгаатай холбогдуулан нийгмийн даатгалын холбогдолтой багц хуулийг шинÑчлÑÑ… цаг болÑон гÑж үзÑж байна. Ðийгмийн даатгалын арилжааны Ð´Ð°Ð°Ñ‚Ð³Ð°Ð»Ð°Ð°Ñ Ñлгаатай онцлог нь бүх нийтийн шинжтÑй, хөдөлмөр ÑрхÑлж орлого олдог иргÑн бүр хамрагдаж, нийгмийн ÑÑ€ÑдÑлд өртÑөн Ñ…ÑÑÑг нь үйлчилгÑÑ Ð°Ð²Ð´Ð°Ð³ Ñв Ñанааны зарчимд тулгуурлаÑан тогтолцоо юм. Иймд нийгмийн даатгалын харилцаанд орÑон, хуулиар зааÑан болзол, нөхцөлийг хангаÑан даатгуулагч бүр нийгмийн даатгалын үйлчилгÑÑ Ñ…Ò¯Ñ€Ñ‚ÑÑ… ÑрхтÑй. Үүнд ÑргÑлзÑÑ… зүйлгүй.
-ИргÑд нийгмийн даатгал төлөөд Ñ…ÑÑ€Ñггүй, банканд хадгалуулÑан нь зөв Ñ…ÑмÑÑн Ñанал бодлоо илÑрхийлдÑг болжÑÑ. Үүнд та Ñ…ÑрхÑн ханддаг вÑ?
-Өнөөдөр Монгол УлÑын иргÑд бараг бүгд банканд данÑтай атлаа бүх айл өрхийн 21 хувь нь л хуримтлалтай байгаа. ÐÑÑ€ÑгÑÑÑ€ÑÑ Ð½Ð¸Ð¹Ñ‚ өрхийн 52 хувь нь Ñмар нÑг зÑÑлтÑй, бүр дийлÑнх нь давхар зÑÑлтÑй байна. Сар бүр банканд зÑÑлийн Ñ…Ò¯Ò¯ төлж байгаа иргÑдийн Ñ…Ñд нь ирÑÑдүйд учирч болох нийгмийн ÑÑ€ÑдÑлийг тооцож хуримтлал Ò¯Ò¯ÑгÑÑ… боломжтой бол. Ðийгмийн даатгал төлөхөө больÑон Ñ‚ÑÑ€ цаг үеÑÑ ÑхлÑн нийгмийн бүхÑл бүтÑн нÑг үе ÑдууÑын ÑгнÑÑнд ÑˆÐ¸Ð»Ð¶Ð¸Ð½Ñ Ð³ÑÑд Ñ…ÑлчихÑд буруудахгүй байх. Учир нь одоогийн нөхцөлд Монгол УлÑын таван иргÑн тутмын нÑг нь нийгмийн даатгалын үр шимийг хүртÑж байна шүү дÑÑ. Ðөгөө талааÑ, иргÑд нийгмийн даатгалыг арилжааны даатгалтай харьцуулаад байдаг. Зарим ÑрдÑмтÑн, Ñудлаач Ñ‚ÑтгÑврийн даатгалын хуримтлалын тогтолцоотой ÑƒÐ»Ñ Ð¾Ñ€Ð¾Ð½Ñ‚Ð¾Ð¹ жишиж тайлбар хийх тохиолдол бий.
ДÑлхийн ÑƒÐ»Ñ Ð¾Ñ€Ð½ÑƒÑƒÐ´Ð°Ð´ Ñ‚ÑтгÑврийн даатгалын хуваарилалтын, Ñ…Ð°Ð³Ð°Ñ Ñ…ÑƒÑ€Ð¸Ð¼Ñ‚Ð»Ð°Ð»Ñ‹Ð½, бүрÑн хуримтлалын гÑÑÑн гурван тогтолцоо хөгжиж буй. Хуваарилалтын гÑдÑг нь өнөөгийн шимтгÑл төлөгчдийн төлÑөн шимтгÑлÑÑÑ€ Ñан бүрдүүлж, ÑргÑÑд уг Ñанг Ñ‚ÑтгÑвÑÑ€, Ñ‚ÑтгÑмж, төлбөр Ñ…ÑлбÑÑ€ÑÑÑ€ буцаан хуваарилж байна. Ð¥Ð°Ð³Ð°Ñ Ñ…ÑƒÑ€Ð¸Ð¼Ñ‚Ð»Ð°Ð»Ñ‹Ð½ гÑдÑг нь авах Ñ‚ÑтгÑврийн тодорхой Ñ…ÑÑгийг нь хуваарилалтын зарчмаар буюу нÑгдÑÑн ÑÐ°Ð½Ð³Ð°Ð°Ñ Ò¯Ð»Ð´ÑÑ… Ñ…ÑÑгийг өөрийн хуримтлуулÑан Ñ…ÑÑгÑÑÑ Ð¾Ð»Ð³Ð¾Ñ…Ñ‹Ð³, бүрÑн хуримтлалын гÑдÑг нь авах Ñ‚ÑтгÑвÑÑ€ нь зөвхөн өөрийнх нь төлÑөн шимтгÑлийн Ñ…ÑƒÑ€Ð¸Ð¼Ñ‚Ð»Ð°Ð»Ð°Ð°Ñ ÑанхүүжүүлÑхийг Ñ…Ñлж байгаа юм. Өндөр хөгжилтÑй Сингапур, Швед зÑÑ€Ñг орон хуримтлалын тогтолцоотой. Харин Унгар, Франц зÑÑ€Ñг ÑƒÐ»Ñ Ð±Ð¾Ð»Ð¾Ð½ манайх Ñ‚ÑтгÑврийн хуваарилалтын тогтолцоотой. Ó¨Ó©Ñ€Ó©Ó©Ñ€ Ñ…ÑлбÑл, нийт шимтгÑл төлөгчдийн төлÑөн шимтгÑлÑÑÑ€ бүрдÑÑн Ð¾Ñ€Ð»Ð¾Ð³Ð¾Ð¾Ñ Ð¾Ð´Ð¾Ð¾Ð³Ð¸Ð¹Ð½ Ñ‚ÑтгÑвÑÑ€, Ñ‚ÑтгÑмжийг Ñанхүүжүүлж байна. Ðийгмийн даатгал нь зөвхөн Ñ‚ÑтгÑвÑÑ€ олгодог газар биш. ӨвдÑөн, өтөлÑөн, жирÑмÑÑн, ажил, орлогогүй болÑон, оÑолд өртÑөн, хөдөлмөрийн чадвараа алдÑан, хөгжлийн бÑрхшÑÑлтÑй болÑон, Ñ‚ÑжÑÑгчÑÑ Ð°Ð»Ð´Ñан гÑÑд нийгмийн ÑÑ€ÑдÑл тохиолдÑон хүн бүрт өргөн цар хүрÑÑÑ‚Ñй үйлчилгÑÑ Ò¯Ð·Ò¯Ò¯Ð»Ð´Ñг юм.
-Та тодорхой жишÑÑ Ð´ÑƒÑ€Ð´Ð°Ñ…Ð³Ò¯Ð¹ юу. Ðийгмийн даатгалын олон төрлийн үйлчилгÑÑ Ð±Ð°Ð¹Ð´Ð°Ð³ гÑлÑÑ. Дундаж иргÑн Ñ‚ÑгвÑл Ñ…Ñдий Ñ…ÑмжÑÑний мөнгө нийгмийн даатгалд төлж, ÑргÑÑд Ñмар үйлчилгÑÑ Ð°Ð²Ñ‡ чадах вÑ?
-Манай мÑргÑжилтнүүд иргÑдÑд ойлгомжтой тайлбарлах үүднÑÑÑ Ñ‚ÑƒÑ…Ð°Ð¹Ð»Ñан нÑг иргÑний амьдралын мөчлөг, түүнд учирч болох нийгмийн ÑÑ€ÑдÑлийн үед төлÑнийхөө Ñ…ÑÑ€ÑÑÑ€ үр шимийг нь хүртÑж чадах, ÑÑÑÑ…Ñд хийÑвÑÑ€ тооцоолол хийж үзÑÑн байна лÑÑ. ЖишÑÑ Ð½ÑŒ, даатгуулагч нийтдÑÑ 20 жил ажиллаÑан, 800 мÑнган төгрөгийн цалинтай гÑж үзвÑл Ñар бүр нийгмийн даатгалын шимтгÑлд 100 мÑнган төгрөг төлнө. ШимтгÑлийн хувь Ñ…ÑмжÑÑг 2020 оноор тооцоолоход шүү дÑÑ. ИнгÑÑ…ÑÑÑ€ жилд 1.2 ÑаÑ, 20 жилд 24 ÑÐ°Ñ Ñ‚Ó©Ð³Ñ€Ó©Ð³ төлнө гÑÑÑн үг. Харин ÑÐ½Ñ Ñ…ÑƒÐ³Ð°Ñ†Ð°Ð°Ð½Ð´ даатгуулагчид Ò¯Ò¯ÑÑж болох нийгмийн ÑÑ€ÑдÑлÑÑÑ Ò¯Ò¯Ð´ÑлтÑй Ñанхүүгийн ачааллыг тооцож үзвÑл, 125.8 ÑÐ°Ñ Ñ‚Ó©Ð³Ñ€Ó©Ð³Ð¸Ð¹Ð½ Ñ‚ÑтгÑвÑÑ€, Ñ‚ÑтгÑмж, үйлчилгÑÑг нийгмийн даатгалын ÑÐ°Ð½Ð³Ð°Ð°Ñ Ð°Ð²Ð°Ñ… тооцоо гарÑан.
Ó¨Ó©Ñ€Ó©Ó©Ñ€ Ñ…ÑлбÑл, шимтгÑлд 24 ÑÐ°Ñ Ñ‚Ó©Ð³Ñ€Ó©Ð³ төлөөд ÑргÑÑд 125.8 ÑÐ°Ñ Ñ‚Ó©Ð³Ñ€Ó©Ð³Ð¸Ð¹Ð½ үйлчилгÑÑг нийгмийн даатгалын ÑÐ°Ð½Ð³Ð°Ð°Ñ Ð°Ð²Ð°Ñ…Ð°Ð°Ñ€ байна. ÐÐ½Ñ Ñ‚Ð¾Ð¾Ñ†Ð¾Ð¾Ð»Ð»Ñ‹Ð³ хийхдÑÑ Ñ…Ð°Ð¼Ð³Ð¸Ð¹Ð½ бага буюу дундаж дүнгÑÑÑ€ тооцÑон ÑƒÑ‡Ñ€Ð°Ð°Ñ Ð´Ð°Ð°Ñ‚Ð³ÑƒÑƒÐ»Ð°Ð³Ñ‡Ð¸Ð´ тохиолдох ÑÑ€ÑдÑлÑÑÑ ÑˆÐ°Ð»Ñ‚Ð³Ð°Ð°Ð»Ð¶ үүнÑÑÑ Ñ‡ өндөр үнÑÑ‚Ñй, олон давтамжтай туÑламж, үйлчилгÑÑ Ð°Ð²Ð°Ñ… боломжтой гÑÑÑн үг. Бүгд нÑгÑн зÑÑ€Ñг Ñ‚ÑтгÑвÑрт гардаггүй, нÑг зÑÑ€Ñг өвдөж, нÑгÑн зÑÑ€Ñг хүүхÑд төрүүлдÑггүй ÑƒÑ‡Ñ€Ð°Ð°Ñ Ð½Ð¸Ð¹Ñ‚Ð¸Ð¹Ð½ төлÑөн ÑÐ°Ð½Ð³Ð°Ð°Ñ Ñ‚ÑтгÑвÑÑ€, Ñ‚ÑтгÑмж хуваарилан олгож байгаа юм. Ðийгмийн даатгалын хуваарилалтын буюу Ñв Ñанааны зарчим (Pay as you go) үйлчилж байна гÑÑÑн үг л дÑÑ. ÐÐ½Ñ ÑƒÑ‚Ð³Ð°Ð°Ñ€Ð°Ð° арилжааны Ñайн дурын Ð´Ð°Ð°Ñ‚Ð³Ð°Ð»Ð°Ð°Ñ Ñлгаатай. Мөн мөнгөө банканд хадгаламж Ñ…ÑлбÑÑ€ÑÑÑ€ байршуулж, хүүгÑÑÑ€ Ó©ÑÐ³Ó©Ñ…Ó©Ó©Ñ Ñ‡ Ñлгаатай. Ðийгмийн даатгал (social insurance) нь хүн амын нийгмийн хамгааллын бодлогын Ñалшгүй нÑг Ñ…ÑÑÑг. Ó¨Ó©Ñ€Ó©Ó©Ñ€ Ñ…ÑлбÑл, нийгмийн даатгалын шимтгÑл төлÑөн л бол Ñ‚ÑÑ€ даатгуулагчийн нийгмийн баталгааг Ñ‚Ó©Ñ€ хариуцах үүрÑг хүлÑÑж байгаа. Ийм ч ÑƒÑ‡Ñ€Ð°Ð°Ñ Ð°Ð»Ð±Ð°Ð½ журмын шинжтÑй байдаг.
-ЦÑÑ€Ñг, цагдаагийн байгууллагынхан Ñрт Ñ‚ÑтгÑвÑрт гардаг нь Ñ‚Ó©Ñөвт хүндрÑл учруулж байна гÑдÑг. ӨнгөрÑөн онд Ñ‚Ñдний Ñ‚ÑтгÑвÑрт Ñ…ÑдÑн төгрөг зарцуулав. ИрÑÑ… онд Ñ…Ñдийг зарцуулахаар Ñ‚Ó©Ñөвт Ñуулгаж байгаа бол?
-ЦÑргийн алба хаагчийн Ñ‚ÑтгÑвÑÑ€, Ñ‚ÑтгÑмжийн тухай хуулийн 21.1-д зааÑнаар ÐДЕГ нь гÑÑ€ÑÑгÑÑÑ€ цÑргийн алба хаагчийн Ñ‚ÑтгÑврийг тогтоож, харилцагч банкуудаар дамжуулан олгох ажлыг ÑрхлÑн гүйцÑтгÑж байна. Хуулийн ÑÐ½Ñ Ð·Ð¾Ñ…Ð¸Ñ†ÑƒÑƒÐ»Ð°Ð»Ñ‚Ñ‹Ð½ дагуу Ñ‚ÑƒÑ Ð³Ð°Ð·Ð°Ñ€ зÑвÑÑгт хүчин, хилийн болон дотоодын цÑÑ€Ñг, тагнуул, цагдаа, шүүхийн шинжилгÑÑний байгууллага, ÐТГ, ОБЕГ, ШШГЕГ зÑÑ€Ñг байгууллагатай гÑÑ€ÑÑ Ð±Ð°Ð¹Ð³ÑƒÑƒÐ»Ð°Ð½ ажиллаж байна. Мөн хуулийн тавдугаар зүйлд зааÑны дагуу цÑргийн Ñ‚ÑтгÑвÑÑ€ нь улÑын Ñ‚Ó©ÑÐ²Ó©Ó©Ñ ÑанхүүждÑг бөгөөд жил бүрийн Ñ‚Ó©Ñөвт цÑргийн алба хаагчдын Ñ‚ÑтгÑвÑрт зарцуулах хөрөнгийн ÑÑ… Ò¯Ò¯ÑвÑрийг баталдаг. 2018 оны байдлаар 17.8 мÑнган цÑргийн алба хаагчийн Ñ‚ÑтгÑвÑрт 122.9 Ñ‚Ñрбум төгрөг зарцуулÑан бөгөөд ÑÐ½Ñ Ð¾Ð½Ð´ 18 мÑнган Ñ‚ÑтгÑвÑÑ€ авагчид улÑын Ñ‚Ó©ÑÐ²Ó©Ó©Ñ 130.5 Ñ‚Ñрбум төгрөг зарцуулна. Оны Ñхний 10 Ñарын байдлаар нийтдÑÑ 18.6 мÑнган цÑргийн алба хаагчийн Ñ‚ÑтгÑвÑрт 115.6 Ñ‚Ñрбум төгрөг зарцуулаад байна.
-Ðийгмийн даатгалын хуульд орÑон нÑмÑлт, өөрчлөлтийг ирÑÑ… Ð¾Ð½Ð¾Ð¾Ñ Ð¼Ó©Ñ€Ð´Ó©Ð¶ ÑÑ…ÑлнÑ. Хуулийг Ñ…ÑÑ€ÑгжүүлÑÑ… бÑлтгÑлÑÑ Ñ…Ð°Ð½Ð³Ð°Ð¶ чадÑан уу?
-2020 Ð¾Ð½Ð¾Ð¾Ñ Ðийгмийн даатгалын ÑÐ°Ð½Ð³Ð°Ð°Ñ Ð¾Ð»Ð³Ð¾Ñ… Ñ‚ÑтгÑвÑÑ€, Ñ‚ÑтгÑмжийн тухай хуульд нÑмÑлт, өөрчлөлтөөр орÑон хүүхдÑÑ Ð³ÑƒÑ€Ð²Ð°Ð½ Ð½Ð°Ñ Ñ…Ò¯Ñ€Ñ‚Ñлх хугацаанд аÑрах чөлөөтÑй Ñхчүүдийн нийгмийн даатгалын шимтгÑлийг төлөх, Ñайн дурын Ñ…ÑлбÑÑ€ÑÑÑ€ нийгмийн даатгалд даатгуулÑан Ñхчүүдийн жирÑмÑний болон амаржÑаны Ñ‚ÑтгÑмжийн Ñ…ÑмжÑÑг нÑмÑгдүүлÑÑ…, хуулиар тогтооÑон нөхцөл, болзлыг хангаÑан даатгуулагч ÑÑ…Ñд хүүхÑд төрүүлÑÑ… бүрт жирÑмÑний болон амаржÑаны Ñ‚ÑтгÑмж олгох, өндөр наÑны Ñ‚ÑтгÑвÑÑ€ тогтоолгох Ñхийн шимтгÑл төлÑөн хугацааг төрүүлÑÑн, үрчлÑн авÑан хүүхÑд бүрийн тоогоор нÑг жил зургаан Ñараар нÑмÑÑ… зÑÑ€Ñг Ð·Ð¾Ñ…Ð¸Ñ†ÑƒÑƒÐ»Ð°Ð»Ñ‚Ð°Ð°Ñ Ð³Ð°Ð´Ð½Ð° малчин, хувиараа хөдөлмөр ÑрхлÑгчийн Ñ‚ÑтгÑврийн даатгалын шимтгÑлийг нөхөн төлүүлÑÑ… тухай бие дааÑан хууль Ñ…ÑÑ€Ñгжиж ÑÑ…ÑлнÑ. ÐдгÑÑÑ€ хуулийг Ñ…ÑÑ€ÑгжүүлÑÑ…Ñ‚Ñй холбоотойгоор нÑмж шаардагдах Ñ‚Ó©Ñвийн ÑÑ… Ò¯Ò¯ÑвÑÑ€ Ðийгмийн даатгалын Ñангийн 2020 оны Ñ‚Ó©Ñвийн тухай хуулийн Ñ‚Ó©Ñөлд туÑгаÑан байгаа. Өдгөө УИХ Ñ…ÑлÑлцÑж байна.
-Хууль Ñ…ÑÑ€ÑгжихÑÑÑ€ малчид гÑÑд зарим зорилтот бүлÑг нийгмийн даатгалын шимтгÑлÑÑ Ð½Ó©Ñ…Ó©Ð½ төлнө. ТөÑөвт Ñ‚Ñдний Ñ‚ÑтгÑврийг тогтооÑны дараа өгөх мөнгө бий болов уу?
-Малчин, хувиараа хөдөлмөр ÑрхлÑгчийн Ñ‚ÑтгÑврийн даатгалын шимтгÑлийг нөхөн төлүүлÑÑ… тухай хуулийн үйлчлÑлд малчид, хувиараа хөдөлмөр ÑрхлÑгчид хамрагдах бөгөөд 1995-2019 оны хооронд төлж чадаагүй хугацааны нийгмийн даатгалын шимтгÑлÑÑ Ð½Ñг удаа нөхөн төлөх боломж бүрдÑÑ… юм. Ийнхүү шимтгÑлÑÑ Ñ‚Ó©Ð»Ñнөөр Ðийгмийн даатгалын ÑÐ°Ð½Ð³Ð°Ð°Ñ Ð¾Ð»Ð³Ð¾Ñ… Ñ‚ÑтгÑвÑÑ€, Ñ‚ÑтгÑмжийн тухай хуульд зааÑан Ñ‚ÑтгÑврийн наÑ, нийт шимтгÑл төлÑөн байвал зохих хугацаа, үүнÑÑÑ Ð¼Ð°Ð»Ñ‡Ð½Ð°Ð°Ñ€ ажиллан шимтгÑл төлÑөн хугацааны болзлыг хангаÑан малчин өндөр наÑны Ñ‚ÑтгÑврÑÑ Ñ‚Ð¾Ð³Ñ‚Ð¾Ð¾Ð»Ð³Ð¾Ð½ авах боломж бүрдÑнÑ. Малчин, хувиараа хөдөлмөр ÑрхлÑгчдийн Ñ‚ÑтгÑвÑрт зарцуулах хөрөнгийн ÑÑ… Ò¯Ò¯ÑвÑрийг Ðийгмийн даатгалын Ñангийн 2020 оны Ñ‚Ó©Ñвийн тухай хуулийн Ñ‚Ó©Ñөлд мөн туÑгаÑан.
ÑÑ… Ñурвалж: http://unuudur.mn/